«Հայաստանի թեման Թուրքիայում այլևս արգելված չէ»

«ԽԱՂԱՂՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒԶՈ՞ՒՄ ԵՔ, ԹԵ՞ ՈՉ»
«Անվտանգությունն ու համագործակցությունը Կովկասում և նրա շուրջը» միջազգային համաժողովին մասնակցում էր նաև Թուրքիայի ներկայացուցիչը` Անկարայի տեխնիկական համալսարանի միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետի փորձագետ ՀՈՒՍԵԻՆ ԲԱԳՉԻՆ, ով համաժողովից հետո պատասխանեց լրագրողների հարցերին:
-Ինչպե՞ս եք գնահատում Թուրքիայի վերաբերմունքը Հայաստանի նկատմամբ, երբ, մի կողմից, հնչում են սահմանը բացելու, մյուս կողմից` Հայաստանն ագրեսոր ճանաչելու կոչեր:
-Ես կառավարության ներկայացուցիչ չեմ և լիազորված չեմ պաշտոնական Անկարայի տեսակետը ներկայացնելու, սակայն, իմ կարծիքով` Թուրքիայի մոտեցումը հարցի լուծմանը բավականին անկեղծ է: Վերջին 18 տարիների ընթացքում, սկսած Լևոն Տեր-Պետրոսյանից, Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունները շատ ավելի սառն են եղել: Վերջին մեկ տարվա ընթացքում նոր նախագահի ընտրությունից հետո Հայաստանի և Թուրքիայի հարաբերություններում սկսվել է նոր փուլ, այդ հարաբերությունները ստացել են նոր որակ, ինչը շատ արդյունավետ է դիտվում ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Թուրքիայում: Իհարկե, Թուրքիան շատ ավելի զգայուն է և միշտ էլ զգայուն է եղել այն հարցերի նկատմամբ, որոնք վերաբերել են Ադրբեջանին և հատկապես Ադրբեջան-Հայաստան հարաբերություններին: Այն գաղափարը, որ կոչվում է «Երկու երկիր, մեկ ազգ», դեռ գործում է մինչ օրս: Ամեն դեպքում, Թուրքիան շատ մանրամասն Ադրբեջանին տեղեկացնում է բոլոր առաջընթաց քայլերի մասին, որոնք տեղի են ունենում Հայաստան-Թուրքիա հարաբերություններում: Կարևորն այն է, որ մտածելակերպն է փոխվում, մոտեցումն է փոխվում, և սահմաններն էլ կբացվեն: Իհարկե, երբ վերադառնամ Թուրքիա, նույն կարգի խոսակցություններ ու հարցազրույցներ են լինելու ինձ հետ, և ես արդարացիորեն պատմելու եմ` ինչ տեղի է ունեցել այստեղ:
-Ձեր կարծիքով` ե՞րբ կբացվի հայ-թուրքական սահմանը:
-Գիտե՞ք` Թուրքիայի հանրությունը շատ ավելի բաց ու ազատ է մոտենում գործընթացին, նախագահը փորձում է բոլոր հարցերը լուծել դիվանագիտորեն: Ես անձամբ կարծում եմ, որ Հայաստանի և Թուրքիայի սահմանը պետք է շատ ավելի վաղուց բացված լիներ, արդեն շատ ուշացել ենք, սակայն առաջիկայում դա տեղի կունենա: Երկու կողմերն էլ, կարծում եմ, չպետք է պահը կորցնեն, օգտագործեն այդ քայլին դիմելու հնարավորությունը: Սա իսկապես ոսկի հնարավորություն է, իսկ հնարավորությունները հնարավոր չէ պահել, պետք է օգտագործել:
-Ֆուտբոլային դիվանագիտության առումով` այժմ քայլ անելու հերթը Թուրքիայինն է: Արվելո՞ւ է այդ քայլը դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման առումով:
-Թուրքիայի կառավարությունն իսկապես շատ խիզախ քայլեր է անում, նման երկխոսությունը մի քանի տարի առաջ անհնար էր ու արգելված, այժմ իրավիճակը փոխվել է. դա է վկայում վարչապետի խոսքը Ադրբեջանում, որ նախադրյալներ են թելադրվել Հայաստանին` լուծելու Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրը: Դա Ադրբեջանի մոտեցումն է, սակայն միաժամանակ, և դա շատ կարևոր է, կառավարությունն այժմ նշում է, որ Թուրքիան հնարավորություն չունի այդ խնդիրն այս ձևով լուծելու: Այստեղ պետք է ընդգրկել այլ դերակատարների` Մինսկի խմբի անդամներին, ՌԴ-ին, և հիմնական հարցն էլ հետևյալն է` խաղաղություն ուզո՞ւմ եք, թե՞ ոչ։ Եթե այո, ապա սահմանը պետք է բացել: Հաշվի առնելով վերջին 20 տարվա զարգացումները, մենք նման բաց երկխոսություն դեռ չենք ունեցել: Իմ երկրում հայկական հարցը դիտվում է որպես մանրամասն քննարկումների հարց, չգիտեմ` Հայաստանում խնդիրը նույն մակարդակով քննարկվո՞ւմ է, թե՞ ոչ, բայց Հայաստանի թեման Թուրքիայում այլևս արգելված չէ: Հատկապես ավելի երիտասարդ սերունդը շատ ավելի մանրամասն քննարկում է այս հարցը: Մենք կողմ ենք ուսանողների փոխանակման ծրագրերի իրականացմանը, շատ լրագրողներ Թուրքիայից գալիս են Հայաստան, գրքեր են տպագրում: Մենք պատրաստ ենք համագործակցության տրանսպորտի, զբոսաշրջության և մի շարք այլ ոլորտներում և գուցե պետք է սկսենք ոչ թե գլոբալ հարցերից, այլ ավելի թեթև խնդիրներից: Հունաստանի հետ հարաբերություններում էլ մենք բավականին լուրջ խնդիրներ ենք ունեցել, սակայն այս պահին չունենք: Հայաստանը պետք է հասկանա, որ Թուրքիան նախ իր նկատմամբ է սահմանափակումներ դնում, հետո միայն թելադրում Հայաստանին։ Բարի կամքը, դրական վերաբերմունքն ու քաղաքական իրողությունները տարբեր բաներ են: Թուրքիան ունի այդ կամքը, բայց քաղաքական իրողությունները թույլ չեն տալիս այն լիարժեք դրսևորել:
Ա.ԱԴԱՄՅԱՆ

Մեկնաբանություններ